– कृष्ण न्यौपाने

तनहुँको भानु नगरपालिका–५ मैवलका दलसिं विक आरन पेशा सङ्कटमा परेपछि चिन्तित हुनुभएको छ । पुख्र्यौली पेशाका रुपमा आरनबाट परिवार पाल्न नसक्ने स्थिति आएपछि विक चिन्तित हुनुभएको हो ।

पुर्खादेखि गर्दै आएको आरन पेशाले परिवार पाल्न गाह्रो भएपछि पेशाबाट नै विस्थापित हुने अवस्थामा पुगेको उहाँले बताउनुभयो । लामो समयदेखि हँसिया, खुर्पा, बञ्चरो बनाएर परिवार पाल्दै आउनुभएका विकले बजारमा आएको आधुनिक सामग्रीका कारण आफ्नो पेशा सङ्कटमा परेको जानकारी दिनुभयो ।

दलसिंले भन्नुभयो, “बजारमा आधुनिक हातहतियार र भाँडाकुँडा भित्रिने क्रम बढेसँगै पेशा नै सङ्कटमा पर्न थालेको छ । आजभोलि काम पनि पाउन छाडियो ।” बजारमा भित्रिएका आधुनिक सामानका कारणले आफूले बनाउँदै आएको हँसिया, खुर्पालगायत बिक्री हुन छाडेको उहाँको गुनासो छ । उहाँले भन्नुभयो, “विगतमा यही पेशाबाटै राम्रोसँग घरखर्च चलिरहेको थियो । तर अहिले सामग्री नै बिक्री हुन छाडेपछि दोधारमा परेको छु ।”

फलामलाई आगोमा पगालेर बनाइने सामग्री र बजारमा आयातीत सामग्रीको गुणस्तरमा धेरै नै फरक भए तापनि त्यसको महत्व नबुझेर मानिसहरुले आयातीत सामग्री प्रयोग गर्न थालेको उहाँले गुनासो गर्नुभयो । “सस्तो मूल्यमा बिक्री गर्ने उद्देश्यले बजारमा आएका सामग्री र आफूहरुले बनाएको सामग्रीको गुणस्तर धेरै फरक पर्छ । मानिसले त्यसको महत्व नबुझेर सस्तोमा सामग्री किन्न थालेका छन्”, उहाँले भन्नुभयो ।

विगतमा यही पेशाको माध्यमबाट परिवार पाल्दै आए पनि अबको पुस्ता यो पेशाबाट बाँच्न नसक्ने अवस्थामा पुगेको उहाँको भनाइ छ । फलामलाई कोइलामा ताप दिएर आकारप्रकार दिएर बनाइने खुर्पालगायतका औजार बलियो भए तापनि समयको परिवर्तनसँगै विस्थापित भएर जाने क्रममा रहेको उहाँको भनाइ छ ।

यो पेशाबाट मासिक रु दुई हजार पनि कमाउन नसकिने भएपछि जीवनयापनका लागि अब के गर्ने भन्ने चिन्ता थपिएको विकले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “विगतमा यही पेशाबाट राम्रो आम्दानी हुन्थ्यो, तर अहिले महीनाको दुई हजार पनि कमाई हुँदैन ।”

पेशा जोगाउन सहयोग

तनहुँको शुक्लागण्डकी नगरपालिका–११ पाल्पाली छापका नेत्रमाया सुनारको बिहान–बेलुकाको समय आरनमा बित्छ । काँचो फलामलाई कोइलाको रापमा पगालेर कृषि औजार, हातहतियार र भाँडावर्तन बनाउनु उहाँको दैनिकी हो । पुराना सामानलाई आगोमा रातो तताउँदै घनले पिटेर नयाँ स्वरुपमा ढाल्न उहाँले कडा मिहिनेत गर्नुपर्छ ।

आर्थिक अभावका कारण खुला आकाशमुनि आरन चलाउनुपर्ने उहाँको बाध्यता थियो । वैशाख–जेठको टन्टलापुर घामको प्रवाह नगरी खुला आकाशमुुनि खलाती र भाटीसँग पौठेजोरी खेल्ने नेत्रमायालाई उपेक्षित उत्पीडित दलित वर्ग उत्थान विकास समिति शुक्लागण्डकीले आरन चलाउन टहरा निर्माण गरिदिएको छ । जस्ताले छाएको टहरासँगै आरनमा आवश्यक सामग्री उहाँलाई सहयोग गरिएको समितिका अध्यक्ष भरत लामगादेले बताउनुभयो ।

उहाँले भन्नुभयो, “सङ्कटमा परेको पेशा संरक्षण गर्ने अभियानमा हामी छौँ । पछिल्लो समय आरन चलाउनेहरु घटेका छन् ।” महिला भएर दशकौँदेखि आरन चलाउनुभएकी नेत्रमाया आर्थिक अभावले टहरा बनाउन नसक्ने भएपछि पेशा छाड्न सक्ने भएकाले टहरा निर्माणमा सघाएको उहाँको भनाइ छ ।

उहाँका अनुसार नेत्रमायालाई आरनमा आवश्यक सनासो, घन, भाडी, हावा निकाल्ने मेशिन सहयोग गरिएको छ । लामगादेले भन्नुभयो, “विदेश जानुभन्दा पुख्र्यौली पेशालाई आधुनिक र व्यवस्थित तरिकाले अपनाए राम्रो आम्दानी लिन सकिन्छ ।”

वर्षाको समयमा लामो समयसम्म झरी पर्दा आरनको काम नपाउँदा परिवारको गुजारा कसरी चलाउने भनेर चिन्तामा रहनुभएकी नेत्रमाया नयाँ टहरा पाएपाछि खुशी हुनुभएको छ । उहाँले भन्नुभयो, “चर्को घाममा काम गर्न नपर्ने भयो । अब टहरामा आरन भएपछि फुर्सद हुँदा काम गर्न सक्छु ।”